Ebü’ş-Şeyh El-İsfahani’nin Kitabü’l-Azame’sindeki Rivayetlerin Değerlendirilmesi

Hadîs, tefsîr ve fıkıh gibi birçok alanda ilmî çalışmalarıyla tanınan Ebü'ş-Şeyh'in Allah'ın varlığı ve sıfatları, melekler, insan ve evrenin yaratılışı, güneş, ay, yıldız,yağmur ve bulutlar gibi kozmolojik olayları, Nil Nehri, Kafdağı, Zülkarneyn, Hz. Mûsâ ve kavmi, Hz. Süleymân, Hz. İlyâs, Hz. Îsâ'ya gönderilen sofra, Hz. Âdem ve Hz.Havva gibi insanlığın ortak değerlerini içeren rivâyetleri ihtivâ eden haberlere yer verdiği “Kitâbü'l- Azame” adlı eserin yazılmasında, müellifin itikâdî anlayışı, yaşadığı dönemde ve öncesinde meydana gelen günün ihtiyaçları, sosyo - kültürel şartlar, siyasî çalkantılar,itikâdî ve fıkhî kutuplaşmalar ve insanların yeryüzündeki anlam arayışları da etkili olmuştur. Bu tür eserlerin içerikleri tarihten günümüze Müslümanların itikâdî ve dînî algılarını doğrudan etkilemiştir.Reddiye türünün bir örneği olan Kitâbü'l- Azame'de,kozmoloji-İsrâîliyyât-târihî/mitolojik-mevzû rivâyetler bağlamında insanların evrene olan meraklarının ve sorgulamalarının geçmişten o zamana kadar bazı hadîs eserlerine yansımalarını da görmek mümkündür. Erken dönem hadîs kaynakları üzerinde yapılacak konu odaklı çalışmaların, günümüz hadîs problemlerinin çözümüne sunacağı katkı da şüphesiz önemlidir.