Fusûsu’l-Hikem’de İlâhî İlimler

Fusûsu'l-Hikem, yalnızca İbnü'l-Arabî'nin önemli eserlerinden biri değil aynı zamanda içerdiği konular ve çıkarmış olduğu tartışmalar dolayısıyla İslam düşünce geleneğinin derin izler bırakmış etkisi güçlü ana metinlerinden biridir. İbnü'l-Arabî, Fusûsu'l-Hikem kitabıyla her biri bir peygamberle ilişkilendirilmiş olan bir hikmet üzerinden Tanrı-insan-âlem ilişkilerinin ana unsurları sayılabilecek küllî hakikatleri açıklamayı hedefler. Ancak Fusûsu'l-Hikem, hem İbnü'l-Arabî'nin sistemine ve hem de tasavvufun diline aşina olmayan okurlar açısından kapalı anlatımlarla ve incelikli kavramlarla dolu bir üsluba sahiptir. Bu nedenle eserin anlaşılması güçleşmekte hatta yanlış ve hatalı anlaşılmaya müsait bir hâle gelmektedir. Bu durum eserin anlaşılması için uzman otoritelerin rehberliğini zorunlu kılar. Dolayısıyla yazıldığı tarihten itibaren sûfîler arasında, metnin anlaşılması ile ilgili çok sayıda şerh çalışması yapılmıştır. XVII. yüzyılda yaşamış pratik olarak Halvetî-Şâbânî yoluna mensup olup Ekberî irfânın önemli temsilcilerinden biri kabul edilen Hz. Pîr Karabaş-ı Velî'nin Câmi‘u Esrâri'l-Fusûs isimli eseri kendi özgün yapısıyla Fusûsu'l-Hikem'in bu kapalı ve incelikli anlatımını daha anlaşılır kılmayı hedefleyen bir rehber niteliğinde olup bu şerh çalışmaları içerisinde önemli bir yerde durur. Eserde Karabaş-ı Velî, İbnü'l-Arabî'nin düşüncelerini adım adım çözümleyerek okuyucunun, metni daha kolay kavramasına yardımcı olmayı hedeflemiştir. Bu açıdan Karabaş-ı Velî, her bir peygamberle ilişkilendirilen hikmette yer alan ana problemler ve ilimleri tasnif ederek hem İbnü'l-Arabî'nin ontolojisi hem de genel olarak tasavvufun dünya görüşünün ana konularını daha anlaşılır bir dille aktarır. Bu bakımdan eser, sadece İbnü'l-Arabî'nin dünyasına derinlemesine dalmak isteyenler için değil; aynı zamanda, tasavvufi tekâmül sürecinin genel yapısını anlamak isteyenler için de ilham kaynağı olacaktır. Bu bağlamda Câmi‘u Esrâr, bir yandan İslam düşüncesinin derinliklerine doğru bir kapı aralarken diğer yandan, varoluşsal sorularınıza yeni perspektifler sunuyor.