Gökyüzünün ve Diğer Mahlûkatın Yaratılış Hikmetleri

Ey kardeşim! Şüphesiz ki Allah Teâlâ'yı tanımanın ve O'nu gereği gibi yüceltmenin yolu, O'nun yarattıkları üzerinde düşünmekten ve sanatındaki hayret verici incelikleri tefekkür etmekten geçer. Yüce Allah'ın yarattığı varlıkların türlerinde gizli hikmetleri anlamak, yakin (kesin bilgi) için bir sebeptir. Takvâ sahipleri de bu konuda, elde ettikleri yakin derecelerine göre farklılık gösterirler. Bu sebeple ben de, akıl sahiplerinin idraklerini uyandırmak ve onları Allah Teâlâ'nın kitabında sıkça işaret ettiği hikmetlere ve nimetlere yönlendirmek için bu eseri kaleme aldım. Çünkü Allah Teâlâ; aklı, yaratımasını, onu niyaz ile kâmil eylemesi için akıl sahiplerini yarattıkları üzerinde düşünmeye, ibret almaya ve sanatında sergilediği acayiplikleri tefekküre davet etmiştir. Nitekim şöyle buyurmuştur: “De ki: ‘Göklerde ve yerde neler var, bakın (da ibret alın)!'” (Yûnus, 101) Ve yine buyurmuştur: “Biz her canlı şeyi sudan yarattığımızı görüp düşünmediler mi?” (Enbiyâ, 30) Bunun dışında açık ve kesin delillerden ve apaçık işaretlerden başka nice ayetler vardır ki, onları ancak derinlemesine düşünen kimseler anlayabilir. Bu ayetlerin anlamlarındaki farklılıkları kavrayacak dereceler kazanan kimse, Allah Teâlâ'yı tanımada büyük bir marifete ulaşır. Bu marifet ise gerçek saadetin ve Yüce Allah'ın kullarına vaad ettiği en güzel karşılığın ve daha fazlasının (cennetin ve Cemâullah'ın) kazanılmasının sebebidir. Kitabı bazı bölümler düzenledim. Her bölüm, ele alınan varlığın yaratılış türündeki hikmet yönlerinin açıklanmasını içermektedir. Ancak bunlar, yalnızca aklımızın kavrayabildiği kadarıyla olacaktır. Şunu da ifade edeyim ki, bütün mahlûkat bir araya gelse de Allah Teâlâ'nın yaratılış hikmetini bütünüyle idrak edemez. Çünkü her bir tek mahlûkta yerleşmiş tüm hikmetleri açıklamaya çalışsalar, buna güçleri yetmezler. Kulların idrak edebildiği şeyler ise, Yüce Allah'ın bir lütfudur ki, o lütuf kadar ve Rabbinin onları hakkıyla anlama ezelde takdir ettiği ölçüdedir. Allah Teâlâ'dan niyazımız, rahmeti ve lütfuyla bu bilgiden bizi faydalandırmasıdır.