Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 10 Kitap (Takım)

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 1.Kitap İstanbul Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, on yedinci yüzyıl klasiği olarak hem zevkle okunabilecek bir edebiyat eseri hem de dil, tarih, dinler tarihi, sanat tarihi, tasavvuf tarihi, yerel tarih, halkbilimi, topografya ve araştırmacıları için kaynak niteliği taşımaktadır. Asya, Avrupa ve Afrika'da gezip gördüğü yerler için yalnızca onun kullandığı bir dil ve bakış açısı ile tanıklık eden Evliyâ Çelebi, on ciltlik dev eserinin birinci cildiyle aynı zamanda ilk Türkçe "İstanbul Monografisi"ni de yazmıştır. Adlarını vermiş olsa bile birçoğunu bugün bilemediğimiz pek çok kaynaktan derlediği mitoloji ve tarih karışımı bilgilerden saray hayatına; pek çok ünlünün kişisel tarihinden şehrin gündelik hayatına; şehrin etrafını çevreleyen surlardan her türlü mimari esere; kapılardan tepelere ve iskelelere; savaş ve barışta şehrin ve ordunun ihtiyaçlarını karşılayan yüzlerce esnaftan bahçe ve mesirelere; padişahlardan her sınıftan yönetici, bilim adamı ve ilginç tiplere; devletçe düzenlenen şenliklerden çok özel meclislerde yaşanan eğlencelere varıncaya kadar akla gelebilecek her şey bu ciltte anlatılmıştır. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 2.Kitap Ankara, Azerbaycan, Bursa, Bolu, Erzurum, Girit, Kafkaslar, Tebriz, Trabzon Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nin ikinci cildi İstanbul'dan Mudanya'ya deniz yoluyla gerçekleştirilen kısa fakat çok güzel hikâye edilmiş bir yolculukla başlar. Eski payitaht Bursa'dan sonra Bolu üzerinden Karadeniz kıyılarındaki Trabzon başta olmak üzere büyüklü küçüklü belli başlı şehirlere; Erzurum yoluyla İran'a Kafkasya'ya, Kırım ve Girit'e uzanan savaşlar, iç çekişmeler ve özellikle Kafkas şehirleri ve halklarıyla ilgili çok ilginç tespitlerle dolu bir dönemin hikâyesi anlatılmaktadır. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 3.Kitap Antakya-Edirne-Filistin-İstanbul-Kayseri-Konya- Maraş-Sivas-Sofya-Urfa Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nin üçüncü cildinde Anadolu, Arabistan ve Rumeli üçgeninde yaptığı geziler, yaşadığı ilginç olaylar, anlatılmaya değer yerler, şaşılası ve tadına doyulmaz güzelliklerle örüyor kozasını. İki eski Türk payitahtı Konya ve Edirne bu cildin gözdesi gibi. Bu iki şehir için kaleme alınmış küçük birer monografi bu bölümler içermektedir. İstanbul'dan Şam'a (İznik, Eskişehir, Konya, Karaman, Payas, Antakya, Hama, Humus, Şam...), Şam'dan İstanbul'a (Haleb, Urfa, Maraş, Kayseri, Aksaray, Sivas, Harput, Zile, Çankırı, Kastamonu, İstanbul) ve buradan Rumeli'ye (Silistre, Filibe, Sofya, Edirne...) gidiş gelişlerini, yer yer kişisel yönler de katarak anlatan Evliyâ Çelebi, aynı zamanda tarihe, tarihsel olaylara tanıklık da ediyor. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 4.Kitap Bağdad-Bitlis-Diyarbakır-Isfahan-Malatya-Mardin-Musul-Tebriz-Van Seyahatnâme serisinin belki de en renkli cildi bu olsa gerek. Hem çok yer gezip görür hem çok savaşa katılır hem de inanılması güç maceralar yaşar. Evliyâ Çelebi, Seyahatnâmesi'nin dördüncü cildinde, Osmanlı Devleti'nin doğu ve güneydoğu bölgelerinde gezip dolaşır, dost meclislerinde bulunur, ziyafetlere konar, savaşlara katılır, tehlikelere atılır, bazen de tatlı canını zor kurtarır. Özellikle gezdiği bölgelerin yerleşik kavimlerini, inançlarını, âdetlerini, yiyecek ve içeceklerini başka bir kaynakta bulamayacağımız kadar ayrıntılı olarak anlatır. İlk uğradığı şehir Malatya'dır. Daha sonra Diyarbakır'a geçip bu tarihî şehirden uzun uzun bahseder. Bitlis'e geçen Evliyâ Çelebi, hayran kaldığı Bitlis Hanı Abdal Han'ı zamanının en bilge kişisi olarak bizlere tanıtır. Bitlis Beyliği'ni, dolayısıyla o tarihlerde yurtluk ve ocaklık olarak hüküm süren doğudaki diğer beylikleri, Bitlis Hanı'yla yapılan savaşı ve yeni han seçilmesini anlatır. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 5.Kitap Balıkesir-Belgrad-Çanakkale-Manastır-Saraybosna-Tokat-Siirt-Ukranya-Üsküp-Yenipazar Evliyâ Çelebi, Sehayatnâmesi'nin beşinci cildinde, doğu gezisini tamamlayıp batıya yönelir. Uzun süre kaldığı Bitlis'ten ayrılıp Tokat yoluyla İstanbul'a gelir. Şimdiye kadar bütün seyahatlerini paşalarla birlikte ve bazen de görevli olarak yapan Evliyâ Çelebi, 51 yıl süren gezisi boyunca bir defa padişahın maiyetinde seyahate çıkmıştır. Bu da Sultan IV. Mehmed ile birlikte İstanbul'dan Kale-i Sultaniye'ye kadar devam eden seyahattir. Daha önce yaptığı Balkanlar gezisinden sonra bu sefer başladığı Avrupa gezisi yıllar boyu sürecek ve Kafkasya, Kırım, Romanya, Macaristan, Sırbistan, Adriyatik kıyıları, Arnavutluk, Yunanistan ve Girit, Avrupa kıtasındaki Osmanlı topraklarında gezip görmediği yer kalmayacaktır. Ayrıca Avusturya, Slovenya, Çek, Lehistan vs. gibi Osmanlı komşularının topraklarını da gezecek, hatta bazı yerlere tekrar tekrar gidecektir. Bu ciltte gezdiği yerler: Bitlis, Van, Siirt, Tokat, Edincik, Kale-i Sultaniye, Gelibolu, Malkara, Edirne, Varna, Özü, Akkirman, Bender, Hotin, Silistre, Bürkreş, Yaş, İshakçı, Erdel diyarı, yani Romanya taprakları, Niş, Belgrad, Saraybosna, Mostar, Banyaluka, Varat, Venedik illeri, Dodoşka ve İslovin (Slovenya), Üsküp, Manastır ve tekrar Erdel. Bu seyahat boyunca da pek çok macera yaşacayak olan Evliyâ Çelebi, gezdiği yerlere dair verdiği bilgilerle tarihin en önemli olaylarına ışık tutacaktır. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 6.Kitap Bosna-Hersek-Hırvatistan-Karadağ-Macaristan-Sırbistan-Slovakya Evliya Çelebi, Seyahatnâmesi'nin altıncı cildinin büyük bölümünü Macaristan'a ayırır. Dolayısıyla bu büyük coğrafyaya ait verdiği bilgiler Macarlar açısından oldukça önemlidir. Bugün pek çoğu tarihe karışmış köyler, kasabalar ve şehirler hakkında tek kaynak sayılabilir. Bu arada Bahadır Giray Han ordusuyla İsveç, Danimarka ve Hollanda vilayetlerine yapılan seferlere katılmıştır. Akrabası olan Sadrazam Melek Ahmed Paşa'ya dair de geniş bilgiler verir, Sultan I. Ahmed'in kızı Fatma Sultan ile evliliğini ve Paşa'nın ölümünü anlatır. Evliya Çelebi; bu ciltte hem Macaristan'ı hem de Bosna şehirlerini gezmiş, Adriyatik kıyılarına kadar inmiştir. Bu ciltte gezdiği yerler: Erdel, İskenderiye, Podgoriçe, İştib, Lofça, Vidin, Sirem, Ösek, Peçuy, Budin, Üstürgon [Estergon], Ciğerdelen, Hollanda, Macaristan, Öziçe, Taşlıca, Foça, Dobra-Venedik, Nova, Mostar, Sigetvar, Zağreb, Kanije'dir. Bu seyahat boyunca gezip gördüğü yerlere ait önemli bilgiler vermiş, katıldığı savaşların heyecanını, yenilgilerin acısını ve galibiyetlerin sevincini yaşamıştır. Bizzat katıldığı savaşlara ait anlattığı hikâyeler ve tanık olduğu özel durumlar tarihe ışık tutacak belgesel niteliğindedir. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 7.Kitap Almanya-Çerkezistan-Dağıstan-Kırım-Macaristan-Romanya-Rusya-Slovakya-Tataristan-Ukranya-Viyana Evliya Çelebi, Seyahatnâmesi'nin yedinci cildinde Avusturya (Almanya) seyahatini ayrıntılı bir şekilde anlatır. Buradan sonra gittiği Macaristan, Romanya, Ukrayna, Kırım, Kafkasya, Dağıstan, Tataristan ve Rusya seyahatini konu edinmiştir. Gezip gördüğü bu bölgelerle ilgili başka kaynaklarda rastlanmayacak tarihi ve kültürel bilgiler bulunmaktadır. Seyyahımız, özellikle gidilmesi, görülmesi zor olan yerleri gezmeyi daha çok tercih etmektedir. Bu yüzden kuzeyin çetin iklim şartlarında seyahat ederek ilginç tespitlerde bulunmuş ve bu paha biçilemez bilgileri bize aktarmıştır. Bu ciltte gezdiği yerler: Kanije, Eğri, Hatvan, Yanık, Viyana, Sonlok, Segedin, Çanad, Varat, Eflak-Boğdan, Bükreş, Moldova, Ukrayna, Balıklava, Kırım, Karasu, Bahçesaray, Kefe, Çerkezistan, Kabartay, Dağıstan, Ejderhan, Kalmukistan, Saray, Kazan, Moskova ve Azak yarımadasıdır. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 8.Kitap Atina-Elbistan-Girit-Kavala-Mora-Ohri-Selanik-Tekirdağ-Tırhala Evliyâ Çelebi, Seyahatnâmesi'nin sekizinci cildinde Kırım'dan dönerek Edirne'de Sultan IV. Mehmed ile buluşur. Ava ve avcı kuşlara çok düşkünlüğüyle bilinen padişaha, getirdiği çok değerli avcı kuşlarını verir. Sadaret Kaymakamı Kara Mustafa Paşa ile görüşüp ona çok merak ettiği Viyana ve Avusturya ordusu ile ilgili bilgiler verir. Daha sonra Batı Trakya üzerinden Mora yarımadasına geçer. Orada Girit seferi için asker toplayıp Girit'e geçer. Üç yıl sürecek olan uzun savaş sırasında Girit'te kalır ve Osmanlıya çok pahalıya mal olan Girit fethine dair bütün savaş sahnelerini bize anlatır. Ayrıntılarını hiçbir yerde bulamayacağımız bu savaşa ait bilgiler tarihçiler açısından şüphesiz çok önemlidir. Dönüşte Arnavutluk'a geçer, oradan da Tekirdağ üzerinden İstanbul'a döner. Bu ciltte gezdiği yerler: Önce Azak'tan Edirne'ye gelir. Oradan hareket ederek İstanbul'a gelinceye kadar gezip gördüğü yerler; Dimetoka, Ferecik Kalesi, Gümülcine Kalesi, Kavala Kalesi, Siroz Kalesi, Selânik Kalesi, Alasonya Kalesi, Tırhala Kalesi, Atina Kalesi, Mora Yarımadası, Kefalonya Kalesi, Anavarin Kalesi, Moton Kalesi, Koron Kalesi, Mizistre Kalesi, Anapoli Kalesi, Girit Adası, Hanya, Kandiye, Sudak, Arnavutluk, Elbasan, Ohri, İştib, Tikveş, Usturumça Kalesi, Cisr-i Mustafa Paşa, Edirne, Hayrabolu ve Tekirdağı. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 9.Kitap Adana-Antalya-Denizli-Halep-İzmir-Karaman-Kudüs-Kütahya-Medine-Mekke-ŞamEvliyâ Çelebi, Seyahatnâmesinin dokuzuncu cildinde, Anadolu'nun gezip görmediği yerlerini dolaşır. Batı ve Güney Anadolu'yu gezdikten sonra Suriye ve Filistin üzerinden yıllarca özlemini çektiği hac ibadetini yapmak üzere Hicaz'a gider. Kutsal görevini yaptıktan sonra ömrünün son yıllarını geçirmek üzere Mısır'a döner.Bu cilt bir nevi hac rehberidir. Medine ve Mekke'de nerelerin ziyaret edilmesi gerektiğini, kimlerin nerelerde yatmakta olduğunu, ziyaretin ve haccın uyulması gereken kurallarını, dualarını ve âdâbını anlatmaktadır. Birkaç Anadolu şehri dışında seyyahımızın takip ettiği yol da hac alaylarının gittiği yoldur. Bu ciltte gezdiği yerler: Kütahya, Uşak, Manisa, İzmir, Ödemiş, Tire, Aydın, Muğla, Antalya, Karaman, Tarsus, Adana, Antep, Halep, Şam, Sayda, Kudüs, Akka, Medine, Mekke. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 10.Kitap Evliya Çelebi, Seyahatname'nin son cildi olan onuncu cildi Mısır'la birlikte Afrika'ya tahsis etmiştir. Seyyahımız 51 yılı boyunca gezip dolaştığı yerlerde tuttuğu notlarını Kahire'de bir araya getirip Seyahatname'ye son şeklini vermiştir.