Hankahlar Tarihi

Hankah dilimizde daha çok dergah tekke ve zaviye terimleriy le karşılamaya çalıştığımız yapılara verilen bir isim. Sûfilerin nazarında hankah mahallerinin çoğu İslami öğretimin ve eği timin nefis terbiyesinin ve aynı zamanda kendini bilmenin Hakkı bulmanın ve tanımanın gerçekleştiği mekanlardır. Bu yapılar hicri dördüncü asırdan beri gönül erlerinin ibadet çile zikir sema ve seyr ü sülûk programlarının uygulandığı birer merkez işlevini görmüşlerdir. Bunun yanı sıra İslam me deniyetinin parlak devirlerinde ücretsiz misafirhaneler olarak insanların konaklama ve yemek yeme gibi ihtiyaçlarının kar şılandığı mekan vazifesi de görmüşlerdir. Eğer maneviyat ve hikmet ehlinin asırlar boyunca terbiye ve manevi eğitimleri için inşa ettikleri bu mahaller ortaya çıkmasaydı irfani mese lelerin yaygınlaşması ve tebliği hakikat erlerinin ve bu mesle ğe ilgi duyanların bir araya gelip toplanmaları belki de hiçbir şekilde mümkün olmazdı. Tarihi sosyolojik önemine rağmen bu tür yapıları kurumsal olarak tüm yönleriyle ele alan araş tırmaların sayısı oldukça az ve bütünü kuşatıcı mahiyette de ğildir. Muhsin Keyaninin İslam medeniyetinin bu ilim ve irfan ku rumlarını araştırdığı eseri Hankahlar Tarihi hem islam coğ rafyasındaki kurumların izini sürüyor hem de onları fonksi yonları uygulamaları ve iç işleyişleri bakımından ele alıyor.