Heyy İbn Yeqzan

Ibn Tufeyl ber û nûnerek gewre a çanda Îslamê ye. Divê di nav vê tevahiyê de were nirxandin. Îslamiyet di nav cahiliyeya Erebistanê de derket û di demekî kurt de li erdnîgariyek gelek fireh de berbelav bû. Di hêla felsefe û zanistê de herêmek hevpar a çandî ku milek li Hindîçînê milek li nava Ewropayê li Îspanyayê bû ava kir. Ev erdnîgariya berfireh ji gelek ekolên felsefe, zanist û dînî re mazûvanî kir. Xebatên felsefe û zanistê ku li derdora Bexdayê di sedsala 9an de dest pê kir, di demek kurt de ji Hindîçînê heya Ewropayê li hemû heremên Îslamê berbelav bûn. Îslam hem mîrasên çandên cuda ên wekî Hind, Grek, Îranî û Ereb girt nav xwe; hem jî li ser van zêde kir û Serdema Ronakbûnek mezin dest pê kir. Heyy b. Yeqzan, romanek felsefî û dawerî (remzî, sembolîk) ye. Bastana çîrokên felsefi û remzî li Rojhilatanavîn xurt e. Ibn Tufeyl, di pêşgotina berhema xwe de dibêje ku vê berhemê ji bo ravekirina heqîqetên veşartî bi taybetî yên di pirtûka Ibn Sîna Hikmetu'l Meşriq de hatine vegotin nivîsandiye. Ji ber ku çîrokek remzî a bi heman navî ya Ibn Sîna heye, romana Ibn Tufeyl wekî dubarekirina vê çîrokê tê zen kirin. Lê di hêla pevxistina naverokê de romana Ibn Tufeyl nûser e, orjînal e. “berhema Ibn Tufeyl, berhemek nûser e û bi tu awayî wekî berfirehkirina besît a çîroka Ibn Sîna divê neyê fehm kirin.” Versiyonek vê çîrokê hê di sedsala 9an de ji aliyê Huneyn b. Îshak ve ji Yewnanî hatiye wergerandin. Zimanê versiyona Yewnanî, kevneşopiya qedîm a îrfanî tîne bira meriv. Çîrokên werengî li Misr, Babîl û hetta li Efrîkayê jî dixuye. Naxwe ev mijar nîşaneya lêgerînek qedîm a heqîqetê ye