İbâzî Tefsir Geleneğinde Kur’an İlimleri

Bu akademik çalışma, Kur'an ilimlerinin İbâzî mezhebine mensup müfessirler tarafından nasıl ele alındığını ve yorumlandığını konu edinmektedir. Üç bölümden oluşan eser, hem tarihî hem de metodolojik bir perspektif sunarak İbâzîliğin tefsir literatüründeki yerini ve özgün katkılarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Birinci bölümde, İbâzîliğin doğuş süreci, Hâricîlerle olan ilişkisi, itikadî ve siyasî görüşleri detaylı bir şekilde ele alınır. Bu çerçevede, İbâzîliğin Hz. Osman ve Hz. Ali dönemindeki siyasi krizler zemininde şekillendiği, ancak aşırılıktan uzak ve mutedil bir çizgi benimseyerek diğer Hâricî gruplardan ayrıştığı vurgulanır. İbâzîlerin, tarih boyunca hem dışlayıcı “Hâricî” etiketine karşı durduğu hem de kendilerine özgü bir kimlik geliştirdiği belirtilir. İkinci bölümde klasik ve modern dönemlerde yaşamış İbâzî müfessirler ve tefsir eserleri tanıtılmakta, literatürdeki önemli kaynaklara yer verilmektedir. Hûd b. Muhakkem, Ebu'l-Havârî, Kindî, Ettafeyyiş, Beyyûz, Halîlî gibi isimlerin tefsirleri, eserin temel inceleme malzemesi olarak kullanılmıştır. Bu bölüm, İbâzî tefsir geleneğinin gelişimi ve sürekliliği açısından önemli bilgiler sunmaktadır. Üçüncü bölüm ise doğrudan Kur'an ilimlerine odaklanmaktadır. Mekkî ve Medenî ayetler, sebeb-i nüzûl, nesih, kıssalar, muhkem ve müteşâbih ayetler, müşkil ayetler, hurûf-ı mukattaa, garîbü'l-Kur'an, mübhemât, i‘câz ve kıraat gibi konular sistematik şekilde ele alınmıştır. Bu başlıklar altında hem klasik ulûmu'l-Kur'an literatürü hem de İbâzî müfessirlerin yaklaşımları karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Altun, çalışmasında hem İbâzî hem de Sünnî kaynakları kullanarak konuya çok yönlü bir bakış açısı sunmaktadır. Tefsir literatüründe sıklıkla atıf yapılan temel Kur'an ilimlerinin İbâzîler tarafından nasıl yorumlandığı detaylı örneklerle desteklenmiş, ayrıca bu yaklaşımların mezhebin genel düşünsel yapısıyla ilişkisi ortaya konmuştur. Çalışma, özellikle günümüzde akademik ilginin artmaya başladığı İbâzî literatürüne katkı sunmayı hedeflemektedir. Sonuç olarak bu eser, İbâzî tefsir geleneğini merkeze alarak hem mezhebin genel tarihsel seyrini hem de Kur'an ilimlerine yönelik özel yaklaşımını ortaya koyan özgün ve kapsamlı bir araştırmadır. Kur'an'ın doğru anlaşılması bağlamında mezhepler arası karşılaştırmalı tefsir çalışmaları açısından önemli bir boşluğu doldurmaktadır.