Kâ‘bî ve Eş‘arî’de Mu‘tezile Mukayesesi

Ebû'l-Kâsım el-Kâ‘bî ve Hasan el-Eş‘arî, aynı dönemde yaşamış hatta eğitimlerini Mu‘tezile öğretilerine göre tamamlamış iki büyük âlimdir. Kâ‘bî, Mu‘tezile öğretilerine bağlı kalmış hatta bu ekolün önemli kollarından biri olan Bağdat Mu‘tezilesinin son lideri olmuştur. Eş‘arî ise gençlik yıllarında koyu bir savunucusu olduğu Mu‘tezile mezhebini kırk yaşından sonra terk etmiş ve yeni arayışlara yönelmiştir. Bu çalışmada; iki düşünürün Mu‘tezile'ye yönelik yaklaşımları bağlam ve yöntem açısından karşılaştırılmış, özellikle İslam mezhepleri tarihinin zirve eserleri sayılan el-Makâlât ve Makâlâtü'l-İslâmiyyîn gibi temel kaynaklar üzerinden karşılaştırmalı bir analiz yapılmıştır. Bu mukayesede Kâ‘bî'nin, Mu‘tezile'ye daha objektif bir bakış açısı sunduğu, Eş‘arî'nin ise Kâ‘bî ve eserinden istifade etmekle birlikte sergilediği eleştirel ve polemikçi üslubu dikkat çekmiştir. İslam mezhepleri tarihi alanındaki araştırmacılar başta olmak üzere, ilahiyat fakültesi öğrencileri ve İslam düşüncesine ilgi duyan okuyucular için rehber niteliği taşıyan bu eser hem akademik bir inceleme hem de tarihsel bir yolculuk sunmaktadır.