Nedensellik Kitabı

Mu'tezile düşüncesinin anahtar kavramlarından olan tevlîd, mezhebin uluhiyet, tabiat ve insan fiilleri hakkındaki görüşlerinin anlaşılması bakımından merkezi bir öneme sahiptir. Erken dönemden itibaren, en çok tartışılan konu olan kader ve insan filleri hususunda cebr ve ihtiyar arasında sıralanan çeşitli izah denemelerinden bir de tevlîd teorisidir. Adalet ilkesi gereği insan özgürlüğü ve sorumluluğuyla ilgilenen Mu'tezile, failin kudret mahallinde doğrudan gerçekleştiği fiile mübaşir, onun dış dünyada sebep aracılığıyla ve nedensellik esasına meydana getirdiği ise mütevellid adını verir. Nedensellik Kitabı; meşhur Mu'tezile âlimi Kâdî Abdülcabbar'ın ansiklopedk eseri el-Muğnî'nin, ?Kit'abü't-Tevlîd" adını taşıyan IX. cildinin çevirisidir. Burada müellif, insan fiillerinin sonuçları ile failin etkinliği arasındaki değer ve sorumluluk ilişkisini tespite çalışmakta, bu doğrultuda ortaya atılan görüşleri değerlendirmek ve böylece insanın ve tabiatın fiili arasında nedensel bir ilişki kurarak tevhid ve adalet merkezli bütüncül bir yapının inşasına olanak vermektedir.