Orta Çağ Yahudi Düşüncesinde Yaratılış

İnsanın en temel sorularından biri, hatta belki de en önemlisi, müşahede ettiği âlemin nasıl meydana geldiği sorusudur. Bu soru, yalnızca evrenin başlangıcına ilişkin bir merakla sınırlı kalmaz; aynı zamanda Tanrı, insan ve doğa arasındaki ilişkileri de derinlemesine sorgulamayı beraberinde getirir. Tarih boyunca insanlık, bu soruya farklı kültür, inanç ve düşünce gelenekleri çerçevesinde çeşitli cevaplar üretmiştir. Dinler tarihi açısından bakıldığında, her dinî gelenek kendi kutsal metinleri, sembolik anlatıları ve teolojik yorumları aracılığıyla yaratılışın anlamını açıklamaya yönelmiştir. Bu bağlamda Yahudilik, yaratılış düşüncesine dair en eski anlatılardan birini sunar. Yahudi kutsal metni âlemin ve âlemdeki varlıkların yaratılışı anlatısıyla başlar. Bu anlatı Yahudi tarihi boyunca âlimler tarafından farklı şekillerde yorumlanmıştır. Diğer bir deyişle yaratılışın nasıl gerçekleştiği konusunda Yahudi geleneğinde tek tip bir düşünce yoktur. Buradan hareketle çalışma Raşi, Abraham ibn Ezra ve Ramban'ın yorumları üzerinden tarihsel süreçte yaratılışla ilgili farklı yaklaşımların ortaya çıktığını göstermeyi amaçlamaktadır. Elinizdeki çalışmada yaratılış hakkındaki görüşlerini ayrıntılı olarak inceleyeceğimiz Yahudi âlimler Raşi, İbn Ezra ve Ramban'ın ortak özelliği klasik Yahudi müfessirler olmalarıdır. Bu âlimlerin her biri yaşadıkları dönemdeki Yahudi düşüncesini yorumlarına yansıtmış ve farklı düşünsel yaklaşımları temsil etmişlerdir. Çalışma Raşi, İbn Ezra ve Ramban'ın yaratılış anlatısını nasıl yorumladıklarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Üç bölümden oluşan çalışmada kronolojik sırayla önce Raşi, sonra İbn Ezra ve son olarak da Ramban'ın kısaca hayatları hakkında bilgi verilmiş, tefsirlerinin genel özelliği ve yaratılış görüşleri incelenmiştir. Bu bağlamda, müelliflerin tefsirlerinde yer alan yaratılış anlatısının anlamı, kozmosun, bitkilerin ve hayvanların yaratılışı, insanın yaratılış içindeki yeri ve yaratılış ile doğrudan alakalı Şabat ve Şabat ritüelinin anlamı gibi meseleler merkezî birer tema olarak ele alınmıştır. Çalışmanın konusunu oluşturan Yahudi âlimlerin görüşleri incelenirken tasvirî bir metot izlenmiştir. Bu metotla Raşi, İbn Ezra ve Ramban'ın yaratılışla ilgili görüşlerinin bütüncül olarak ortaya konması hedeflenmiştir. Sonuç bölümünde âlimlerin bazı temel görüşleri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Böylece yaratılış pasajlarına getirdikleri kimi farklı yorumların altındaki olası sebepler açıklanmıştır.