Zabit ve Kumandan ile Hasbihal

"Askerlerimizin ruhunu kazanmak, bizim için bir görev olduğu gibi; öncelikle onlarda bir ruh, bir amaç, bir karakter yaratmak Allah'tan ve Medine-i Münevvere'de yatan Cenab-ı Peygamber'den sonra bize düşüyor. (...) Şüphe yok ki bizim milletimizin karakteri de bütün karakterler gibi yücelmeye, istenilen değişime uygundur. Fakat kendi kendine, içimizde olmak şartıyla... Eğer bizim karakterimize dışarıdan, bizim karakterimizden başka karakterdeki etkiler tarafından bir şekil verilmek istenirse, bundan sabit ve belli hiçbir şekil, hiçbir sonuç elde edilemez." Mustafa Kemal Atatürk'ün Sofya'da Askeri Ataşe iken (1913-1914) kaleme aldığı bu kitap, Kurmay Binbaşı Nuri Conker'in Zabit ve Kumandan adlı eserine ithafen yazılmıştır. Balkan ve Trablusgarp Savaşları sonrası ortaya çıkan her iki kitap, Osmanlı ordusunun yaşadığı toprak kayıplarına kafa yoran iki genç subayın sorunları ve çözüm önerilerini cesaretle kayda geçirmesinden ibarettir. 1918 yılına kadar yayımlanamayan bu eser, Damat Ferit Paşa Hükümeti tarafından yasaklanarak toplatılmıştır. İlk yayımlanışının 100. yılında yeniden okurla buluşacak olan bu küçük çalışma, askerî konuları ihtiva eden teorik bir metin gibi görünse de satır aralarında Mustafa Kemal'in yaşanmışlıklarını gözler önüne sermektedir.