Abbâsîler Döneminin Ünlü Kadın Siması Zübeyde bint Caʻfer

İslamın altın çağı kabul edilen Abbâsîlerin ilk asrında İslam medeniyeti, sosyal, kültürel, ekonomik ve sanatsal açılardan büyük gelişim göstermiştir. Bu gelişim toplumun her kesimiyle beraber toplumun yarısını oluşturan kadınları da etkilemiştʻir. Bu dönemde kadınlar, sosyal ve siyasal hayatta daha görünür olmuşlardır. Abbâsî döneminin önemli figürlerinden olan Zübeyde bint Caʻfer, sosyal ve siyasal hayatta devrin imkânlarını en iyi düzeyde kullanan kadınlardan biridir. Soyu Hz. Peygamber (s.a.v.)'a dayanan Haşimoğlu sülalesinden gelen Zübeyde, halife torunu, halife eşi ve halife annesi olan bir prensestir. Kendine has hazinesi olup, mal varlığını yaşamı boyunca hayır işlerinde kullanmıştır. Ayn-ı Zübeyde olarak anılan Mekke'ye su taşıyan kanalların inşası ve hac yolunda hacılar için konaklama yerlerinin temini için hatırı sayılır meblağlar harcamıştır. Yaptırdığı hayır kurumları ile adı yüzyıllar boyu ile yâd edilmiştir. Zübeyde'nin ismini yaşatan diğer bir olgu ise halife Hârûn Reşîd ile yaşadıkları aşktır. Zekâsı ve güzelliği ile ün yapmış olan Zübeyde, hırsları, kıskançları ve tutkuları ile Hârûn Reşîd'i her zaman etkilemeyi başarmıştır. Hârûn Reşîd, Zübeyde için şiirler yazmış, ilim meclislerine onu da dâhil etmiş, devlet ile ilgili kararlarda ferasetine güvenmiştir. Onların bu aşkları, dönemin popüler akımı şiire ve Binbir Gece Masallarına yansıyarak kuşaktan kuşağa aktarılmıştır. Bağdat'ın ihtişamlı günlerinden masalların yer aldığı ve Hârûn Reşîd devrini de bizlere anlatan Binbir Gece Masalları, toplumun kültürel belleğine girmiş ve Zübeyde bint Caʻfer'i on üç anlatıda bizler için betimlemiştir. Bir biyografi çalışması olarak hazırlanan bu tezde, Zübeyde bint Caʻ- fer'in şahsiyeti, düşünceleri, yaşadığı döneme etkileri ve Arap literatürüne yansımaları çalışılmıştır. Bu sayede sadece siyasal tarihe değil halkların algısına da yerleşen bir Zübeyde figürü ortaya konulmuştur.