Çağdaş Arap Romanında Metinlerarasılık

Modern eleştirel çalışmalar arasındaki popülerliğini sürdüren kavramlardan biri metinlerarasılıktır. Roman türü, metinlerarası unsurları en üst düzeyde bünyesinde barındıran edebi türlerden biridir. Çünkü roman, geçmişte yazılmış her biri duygusal ve düşünsel çabaların ürünü olan eserlerden istifade etmeye müsait bir türdür. Bundan dolayı bu çalışmada çağdaş Arap romanında metinlerarasılık olgusu ele alınmıştır. Bütün Arap romanlarına bu çalışma kapsamında yer vermek mümkün olmadığından Arap romanlarından sadece on yedi tanesi örnek olarak seçilmiş ve çalışmada kullanılmıştır. Çalışmanın giriş kısmında metinlerarasılığın tanımı ve kuramsal çerçevesi hakkında bilgi verilmiştir. Metinlerarasılık, tamamen yeni ve son dönemde ortaya çıkmış bir olgu değildir. Geçmişten günümüze ulaşan klasik edebiyatın mirasından beslenmiştir. Dolayısıyla giriş kısımda ayrıca, klasik edebiyatta konumuzla ilişkili olan iktibas, tazmin, telmih, serika gibi kavramlar hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmada incelenen konu, biçimsel açıdan metinlerarasılık, amaçsal açıdan metinlerarasılık ve göstergelerarasılık şeklinde üç ana başlık altında ele alınmıştır. Metinlerarasılık kapsamında değerlendirilen konular işlenirken öncelikle her bir konu ile ilgili birtakım teorik bilgiler verilmiş, ardından o konu ile ilgili çağdaş Arap romanlarından seçilmiş bazı örnek metinler sunulmuştur. Bir edebi metinde öteki metinlerin izlerini sürmek ciddi bir çaba gerektirmektedir. Dolayısıyla romanlardan seçilen ana metin örnekleri, tek başlarına değil ilişkili oldukları metinlerle birlikte verilmiş ve aralarındaki metinlerarası ilişki üzerinde durulmuştur. Arap romanlarında geçen alıntılar ve göndermeler çeşitlilik arz etmektedir. Şiir alıntıları, dini metin alıntıları, tarihi metin, halk hikâyeleri, atasözleri, öykü/roman ve felsefik alıntılar gibi. Burada alıntı, gönderme, gizli alıntı, anıştırma, öykünme gibi metinlerarası ilişkilerin Arap romanlardaki miktarının ve şeklinin, romanın konusuna ve yazarının eğilimlerine/bakış açısına göre değişkenlik gösterdiği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Arap edebiyatı; Arap romanı; metinlerarasılık; alıntı; gönderme.